به گزارش خبرنگار زمان اقتصاد؛ با بهبود چشم انداز دستیابی به توافق هسته ای میان تهران و واشنگتن، گمانه زنی ها برای پیش بینی های مربوط به فردای توافق احتمالی میان دو طرف افزایش یافته است. برخی رسانه های داخلی از ظرفیت هزار میلیارد دلاری سرمایه گذاری خارجی در ایران سخن گفته اند. اگرچه چشم انداز دستیابی به توافق میان دو طرف به واسطه اختلاف احتمالی در سطح توقعات هر یک از آنها در خصوص امتیازات کسب شده در چنین توافقی هنوز روشن نیست، اما به هر حال، گمانه زنی ها در فضای رسانه ای و جو عمومی جامعه همچنان ادامه دارد.
فشار تحریم ها بر حمل و نقل ریلی کشور
به طور کلی تحریم ها تمامی بخش های اقتصادی ایران را طی سال های اخیر درگیر خود ساخته است. با اینحال، میزان فشار وارد آمده بر بخش های اقتصادی با یکدیگر متفاوت است. به عنوان مثال، در بخش تامین دارو و سلامت، ایران موفق شد با میانجی گری های سازمان ملل و کمک برخی نهادهای بین المللی دیگر، داروهای مورد نیاز عمومی را تا حد نسبتا قابل قبولی تامین نماید. اما در برخی بخش ها همچون حمل و نقل، ضربه تحریم ها تا حد زیادی قدرتمند ظاهر شده و امکان تقابل با آنها را تا حد زیادی تضعیف کرد.
صنعت حمل و نقل ایران یکی از بخش هایی بود که طی سال های اخیر، از چند جهت مورد فشار گسترده تحریم ها قرار گرفت. بروز مشکل در تامین ناوگان مورد نیاز در شقوق مختلف حمل و نقلی یعنی دریایی، ریلی، جاده ای و هوایی، عدم سرمایه گذاری خارجی در توسعه زیرساخت های مرتبط با حمل و نقل کشور، عدم امکان بهره برداری از ظرفیت کریدورهای ترانزیتی و نهایتا وصول مطالبات و پرداخت دیون بین المللی به واسطه تحریم شبکه بانکی بزرگترین مشکلاتی هستند که طی سال های اخیر دست به گریبان صنعت حمل و نقل ایران شده و وضعیتی نسبتا اسفناک را برای آینده این صنعت مهم رقم زده اند.
با اینحال، سه بخش دریایی، ریلی و هوایی بیشترین میزان این تحریم ها را متحمل شده و فشار وارد آمده بر آنها بسیاری بیشتر از بخش جاده ای بوده است. انحصار تولید ناگان این سه بخش در دست کشورهای خاص به ویژه آمریکا، منجر شده تا تامین ناوگان و قطعات مورد نیاز آن در سه بخش یاد شده به مشکلاتی بسیار جدی مواجه شود. در بخش ریلی، حتی کشورهای خارجی علاقمند به حضور در بازار ترانزیت ایران همچون هند، به دلیل ترس ناشی از تحریم های آمریکا به ویژه در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ، علاقه ای برای بازگشت عملی به پروژه ساخت بندر و راه آهن چابهار از خود نشان نمی دهند.
اکنون اما با بهبود چشم انداز رفع دستکم بخشی از تحریم های اقتصادی اعمال شده بر ایران، امیدها برای بهبود وضعیت موجود و کاهش فشارها بر بدنه حمل و نقل ریلی ایران افزایش یافته است. اما سوال اینجاست که در صورت بهبود شرایط، رفع تحریم ها چه کمکی به ترانزیت ریلی ایران خواهند کرد؟
بازگشت کریدورهای ترانزیتی ریلی به عرصه درآمدزایی ارزی
جدا از مساله ناوگان و موضوع مهم سرمایه گذاری، مهمترین مشکلی که صنعت حمل و نقل ریلی ایران طی سال های اخیر با آن مواجه بوده، مساله حذف مسیرهای ایرانی از بازار ترانزیت منطقه و ظهور کریدورهای رقیبی چون جاده توسعه (میان عراق و ترکیه)، ترانس افغان و کریدور میانی ترانس کاسپین است که برخی از آنها همچون کریدور میانی بخش عمده ای از بازار ترانزیتی ایران را به سمت خود جذب کرده اند.
این در حالیست که در صورت بازگشت مسیرهای ترانزیتی ایران به بازار منطقه، هیچ یک از کریدورهای یاد شده به لحاظ کوتاهی زمان سیر، تعرفه های رقابتی و امنیت مسیر با مسیرهای ترانزیتی ریلی ایران قابل قیاس نیستند. به عنوان مثال، کریدور جاده توسعه که بر اساس طرح مشترک رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه و دولت عراق در حال ساخت بوده و در صورت تکمیل، به رقیب جدی کریدور شمال - جنوب عبوری از ایران تبدیل خواهد شد، از حیث امنیت و وجود زیرساخت با مسیرهای ایرانی قابل قیاس نبوده و یا کریدور میانی به دلیل لزوم حمل پر هزینه ترکیبی در دریای خزر، بسیار پر هزینه تر از مسیر شرق - غرب عبوری از ایران عمل خواهد کرد.
لذا، در وهله نخست، باید گفت که بازگشت کیدورهای ترانزیتی ریلی عبوری از ایران به بازار حمل و نقل بین المللی علاوه بر درآمدزایی ارزی برای کشورمان و شکوفایی صنعت حمل و نقل ریلی ایران به عنوان قدیمی ترین شبکه ریلی خاورمیانه، جلوی رشد قارچ گونه مسیرهای ترانزیتی رقیب خواهد شد. همچنین، بازگشت ایران به همکاری مستمر و مستقیم با سازمان های بین الملی ریلی و غیر ریلی نیز می تواند میزان نقش آفرینی راه آهن ایران در تعیین آینده مسیرهای ترانزیتی عبوری از منطقه غرب آسیا را تا حد زیادی افزایش دهد.
فراهم شدن امکان تامین ناوگان و پرداخت هزینه خرید آنها با استفاده از کانال بانکی نیز می تواند از دیگر مواهب رفع تحریم ها به حساب بیاید که علاوه بر افزایش رضایتمندی داخلی از حمل و نقل ریلی در هر دو بخش باری و مسافری، به درآمدزایی راه آهن ایران به عنوان نماد صنعت و نوسازی ایران کمک خواهد کرد.
در بخش های بعدی این گزارش، تهدیدات موجود علیه صنعت حمل و نقل ریلی کشورمان در سایه وجود و تشدید تحریم ها را به دقت و به صورت موردی مورد بررسی قرار خواهیم داد تا علاوه بر آگاهی از پتانسیل بالای راه آهن ایران برای ارزآوری، رشد و توسعه در صورت لغو تحریم های فعلی، از ضرر احتمالی برخی کشورهای همسایه از رفع تحریم های شکل گرفته علیه حمل و نقلی کشورمان بیشتر مطلع شویم.
انتهای پیام/
