به گزارش خبرنگار زمان اقتصاد، با داغ شدن دوباره اخبار مرتبط با مذاکرات، چشم‌انداز بازار سرمایه ایران نیز بار دیگر به کانون توجه بازگشته است. در حالی‌که شاخص‌ها در روزهای اخیر رنگ صعود گرفته‌اند و برخی کارشناسان، زمان را برای بازنگری در ابزارهایی چون دامنه نوسان و حجم مبنا مناسب می‌دانند، شنیده‌ها از سازمان بورس حاکی از آن است که فعلاً برنامه‌ای برای تغییر در این ساختارها وجود ندارد. این در حالی‌ست که دامنه نوسان سال‌هاست به یکی از جدی‌ترین دغدغه‌های فعالان بازار سرمایه تبدیل شده؛ ابزاری که برخی آن را سپری محافظ در برابر نوسانات هیجانی و برخی دیگر، مانعی برای کشف قیمت و رشد واقعی بازار می‌دانند. در پی طرح این موضوع، خبرنگار زمان اقتصاد با جمعی از کارشناسان بازار سرمایه به گفت‌وگو پرداخت تا نظر آنان را درباره امکان افزایش دامنه نوسان و حجم مبنا در شرایط فعلی جویا شود.
دامنه نوسان؛ مانعی برای تعمیق بازار یا سپر دفاعی سرمایه‌گذاران؟
محمدرضا اعلمی کارشناس بازار سرمایه: بازار سرمایه ایران سال‌هاست با مفهومی به نام «دامنه نوسان» خو گرفته؛ ابزاری که اگرچه در ابتدا با نیت مهار هیجانات بازار معرفی شد، اما به‌مرور به چالشی جدی برای کشف قیمت، نقدشوندگی و حتی اعتماد به سازوکار بازار تبدیل شده است. در شرایطی که اغلب بورس‌های دنیا با ابزارهایی پویاتر و منعطف‌تر تلاش می‌کنند تا همزمان نوسانات را کنترل و کارایی بازار را حفظ کنند، بازار سهام ایران همچنان به دامنه‌ای ثابت و محدود دل خوش کرده است.
سابقه دامنه نوسان در ایران؛ میراثی محافظه‌کارانه
دامنه نوسان در بازار سرمایه ایران از اواخر دهه ۷۰ با هدف جلوگیری از هیجانات ناگهانی قیمتی و حمایت از سرمایه‌گذاران خرد به اجرا درآمد. با گذشت بیش از دو دهه، نه‌تنها این ابزار دستخوش بازنگری اصولی نشده، بلکه با تبدیل‌شدن به یک قاعده تثبیت‌شده، در بسیاری موارد نقش ترمزی برای تحرک طبیعی بازار ایفا کرده است. در دوره‌هایی همچون ریزش سال‌های ۹۹ و ۱۴۰۱، دامنه نوسان به‌جای آنکه مانع از ریزش بازار شود، تنها ریزش را فرسایشی و دردناک‌تر کرد.
مضرات دامنه نوسان ثابت؛ صف‌نشینی به جای تحلیل
مهم‌ترین ایراد دامنه نوسان ثابت، برهم‌زدن فرآیند طبیعی کشف قیمت است. وقتی سهمی بدون توجه به ارزش‌گذاری دقیق، به دلیل محدودیت دامنه روزانه، نتواند در یک جلسه معاملاتی قیمت تعادلی خود را پیدا کند، صف‌نشینی جای تحلیل را میگیرد. معامله‌گران به‌جای ارزیابی بنیادین، چشم به صف‌ها می‌دوزند تا بفهمند در بازار چه خبر است. در چنین شرایطی، عمق بازار کاهش می‌یابد، نقدشوندگی لطمه می‌بیند، و سرمایه‌گذارانی که نیاز به خروج فوری دارند، متضرر می‌شوند. این وضعیت در سال‌های اخیر بارها موجب تشدید نارضایتی فعالان بازار شده است.
تجربه‌های جهانی؛ گذار از دامنه ثابت به تنظیم هوشمند
در بسیاری از بورس‌های بزرگ دنیا، از جمله آمریکا، آلمان و هنگ‌کنگ، خبری از دامنه نوسان ثابت نیست. این بازارها عمدتاً از سازوکارهایی چون توقف موقت نماد (Circuit Breaker)، هشدارهای نوسان شدید، و سیستم‌های نظارتی هوشمند برای جلوگیری از دستکاری قیمت استفاده می‌کنند. در کره‌جنوبی نیز تجربه حذف تدریجی دامنه ثابت و حرکت به‌سوی سیستم‌های پویا، منجر به افزایش عمق بازار و بهبود کشف قیمت شد. این روند در چین نیز دنبال شده و سیاست‌گذاران چینی به تدریج در حال افزایش دامنه نوسان روزانه در جهت ارتقای کارایی بازار هستند.
دامنه نوسان پویا؛ راهکار یا چالش جدید؟
در این میان، ایده دامنه نوسان پویا که نخستین بار در سال ۱۳۹۶ از سوی رئیس وقت سازمان بورس مطرح شد، می‌توانست مسیری میان محافظه‌کاری و آزادی کامل بازار باشد. در این مدل، به‌جای تعیین یک دامنه مشخص برای همه نمادها، محدوده مجاز نوسان قیمت میتواند بر اساس شرایط معاملاتی هر نماد (حجم، تعداد معاملات، نوسان گذشته و...) در طول روز تغییر کند. این سازوکار امکان کشف قیمت دقیق‌تر را فراهم کرده و با کاهش صف‌های خرید و فروش، نقدشوندگی را بهبود می‌بخشد.
چرا در ایران اجرایی نشد؟
با وجود استقبال نسبی در سطح کارشناسی، دامنه نوسان پویا هیچ‌گاه از سطح پیشنهاد فراتر نرفت. نبود زیرساخت‌های فنی کافی، مقاومت بدنه سنتی بازار، نگاه محافظه‌کارانه نهاد ناظر و فقدان آموزش مناسب برای فعالان بازار، از جمله مهم‌ترین موانع تحقق این ایده بودند. از طرفی، با توجه به آنکه بسیاری از تصمیم‌گیران بازار به‌دنبال حفظ ثبات صوری قیمت‌ها هستند، تمایلی به پذیرش نوسانات طبیعی اما کنترل‌شده وجود نداشت.
آیا وقت آن نرسیده است؟
در شرایطی که بازار سرمایه ایران از کاهش شدید عمق معاملات، بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران و ناکارآمدی سازوکار قیمت‌گذاری رنج می‌برد، بازنگری در ابزارهای سنتی از جمله دامنه نوسان ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. اجرای آزمایشی دامنه پویا در نمادهای شاخص‌ساز، همراه با توسعه ابزارهای آموزشی و تکنولوژیکی، میتواند گامی مؤثر در مسیر بازگرداندن منطق و تحلیل به معاملات باشد.
دامنه نوسان ثابت نه‌تنها کارکرد حمایتی خود را از دست داده، بلکه به عاملی برای تحریف قیمت‌ها و تقویت رفتارهای هیجانی تبدیل شده است. شاید وقت آن رسیده باشد که بازار سرمایه ایران از تجربه جهانی درس بگیرد و به‌جای ایستادن در برابر تغییر، خود آغازگر اصلاحات ساختاری باشد. دامنه نوسان پویا، اگر به‌درستی طراحی و اجرا شود، میتواند یکی از این اصلاحات کلیدی باشد.
هوشمند سازی نظام تصمیم گیری در دامنه نوسان
حسین محمودی اصل کارشناس اقتصادی: دامنه نوسان هوشمند براساس شاخص های مشخص و سطح بندی ریسک های سیاسی و اقتصادی می تواند چالش دامنه نوسان را برطرف کند. دامنه نوسان می تواند با بسته های هوشمند و پویا در شرایط پرریسک اتوماتیک وار مدیریت شود و از چالش های بازار بکاهد. بی‌تردید چالش اصلی بازار دامنه نوسان نیست و در مقاطع مختلف تغییر دامنه نوسان مشکل اصلی بازار را حل نکرد و فقط توانست شوک ها و اخبار متناقض را مدیریت کند . هر چند بازگشت به دامنه نوسان عادی در شرایط فعلی معقول است و می تواند به تعادل بازار کمک کند.
بایستی بسته های هوشمند با تعیین شاخص های مشخص و با سطح بندی ریسک ها در حوزه های مختلف تهیه شده و با اخذ نظر خبرگان عملیاتی شود تا خیال اهالی خود منتظر جلسه و تصمیم و احتمالات در خصوص تغییر دامنه نوسان نباشند و با معرفی بسته هوشمند و شاخص ها ، همگان بدانند بصورت اتوماتیک برای چند روز ممکن است در شرایط خاص دامنه نوسان برای کنترل هیجانات بصورت اتوماتیک محدود شود . البته دامنه نوسان ۳ درصدی با امکان نوسان ۶ درصدی مشکل زیادی ایجاد نمی کند و بهتر است هوشمند سازی نظام تصمیم گیری دامنه نوسان به مسایل اساسی بازار سرمایه پرداخته شود.
افزایش تدریجی دامنه نوسان؛ گامی به‌سوی بازاری جذاب‌تر
مسعود مهدیان کارشناس بازار سرمایه: باتوجه به وضعیت کنونی بازار سرمایه و خوش بینی و چشم انداز مثبتی که پیرو شکل گیری مثبت مذاکرات ایجاد شده و موجی از تقاضا را بعد از مدت ها به طوری قوی شاهد هستیم به نحوی که مولفه های اثرگذاری از جمله افزایش ارزش معاملات و همچنین ورود پول حقیقی سنگین حقیقی، لذا به نظر برای بهتر شدن فضای معاملاتی و همچنین نشان دادن کاهش فضای ریسکی که ماه ها بر بازار حاکم وسبب فرار سرمایه شده بوده،بازارساز میتواند با استفاده از تصمیم افزایش دامنه نوسان البته بصورت تدریجی ومنطقی به جذاب شدن بورس تهران بخصوص برای پولهای سرگردان و در حال خروج از بازارهایی نظیر طلا و دلار کمک بسزایی نماید و البته سبب بازگشت اعتماد به بازارسرمایه باشد.
تصمیم‌گیری در هیجان؛ خطری برای کلیت بازار
هلن عصمت پناه مدرس و تحلیلگر مالی: اخبار گام اول مذاکرات اثر مثبت بر بازار گذاشت و بورس سهام تهران رضایتمندی خود را از این نشست با روند مثبت شاخص امروز نشان داد. اما باید توجه داشت بازار مدت زیادی با نوسان و با ارزش معاملات و حجم معاملات پایین همراه بوده است و اگر هر از گاهی در این مدت مسیر مثبتی توسط شاخص طی شده است، به دلیل واکنش به اخبار مثبت متنوع به صورت کوتاه مدت بوده‌است. اکنون هم شرایط به همین منوال است، خبر مثبت مذاکرات اثر هیجانی بر بازاری گذاشته که تا قبل از آن ریسک تنش ها آن را بلاتکلیف کرده بود. هنوز مسیر روند مذاکرات و جهت توافقات مشخص نشده و قاعدتا خواسته بازار بورس سهام تهران بیشتر از یک تفاهم ساده، یعنی توافق در راستای رفع تحریم ها را انتظار میکشد. چرا که این متغیر به همراه تورم خدشه بسیار زیاد به کیفیت سود شرکت های فعال در بازار سرمایه وارد کرده است و اکنون این مهم است که مشخص شود بعد از این اثر کوتاه مدت اخبار مذاکرات، روند متغیرهای اقتصاد کشور و نتایج آن از این مذاکرات در میان مدت تا بلندمدت چگونه پیش بینی خواهد شد، آنجاست که میتوان برای بازار سرمایه تصمیمات اساسی چون روشن شدن تکلیف دامنه نوسان و حجم مبنا و … در دستور کار قرار داد. اکنون باید زمان داد هم بازار و هم فضای سیاسی-اقتصادی کشور مسیر خود را پیدا کند. در جریان واکنش هیجانی کوتاه مدت اثر پذیر از اخبار و رسانه ها ، گرفتن تصمیماتی که منتج به اثرات میان مدت تا بلندمدت در روند بازار میشود، کار اشتباهی است، اتفاقا در شرایط هیجانی اکنون بهتر است دامنه به همین منوال محدود به کار خود ادامه دهد، به خصوص که اثر کاهشی دلار بازار آزاد و طلا هم به دنبال اخبار مذاکرات در این میان مشاهده میشود. بازار تجربه خوبی از تصمیمات سریع و بدون تفکر ندارد. یک مورد بسیار مهم هم که باید در نظر گرفت این است که بعد از عرضه اولیه های فراوان در یک روند کوتاه مثبت بازار، وسعت بازار با صنایع کوچک گسترش پیدا کرده و بازی های هیجانی کوتاه مدت مانند نوسان گیری در این نوع سهام در این برهه راحت تر انجام میگیرد لذا همین مورد آسیب به بقیه صنایع و کلیت بازار خواهد زد.نکته اینجاست از دیدگاه بنده بهبود کوتاه مدت بازار با اخبار، بهبود بنیادی موثر بر عملکرد شرکت ها نیست. آنچه که من از این مذاکرات انتظار دارم اخبار موثر بر عملکرد و وضعیت و جریان وجه نقد شرکت ها در میان مدت تا بلندمدت است که باید منتظر ماند. اگر با دیدگاه منفی هم محتاطانه قضاوت کنیم ، ممکن است با یک خبر منفی کوچک نیز بازار روند معکوس منفی به خود بگیرد و اگر دامنه باز شود کلیت بازار به دلیل رفتار های هیجانی آسیب خواهد دید.
افزایش دامنه نوسان؛ گامی به‌سوی بازار پویاتر
سهیلا نقی‌پور کارشناس بازار سرمایه: بورس ایران، با وجود چالش‌های اقتصادی و سیاسی، نشانه‌هایی از بهبود تدریجی را نشان می‌دهد که میتواند زمینه‌ساز افزایش دامنه نوسان باشد. افزایش دامنه نوسان، مثلاً از ۳ به ۵ درصد، نقدشوندگی بازار را تقویت کرده و به کشف قیمت واقعی‌تر سهام کمک می‌کند. این تغییر میتواند اعتماد سرمایه‌گذاران را جلب کند، زیرا محدودیت‌های فعلی گاهی مانع واکنش طبیعی بازار به اخبار مثبت می‌شوند.
حجم معاملات اخیر، هرچند پایین است، اما در برخی نمادهای بزرگ روند صعودی دارد، که نشان‌دهنده بازگشت آرام سرمایه‌گذاران است. افزایش دامنه نوسان میتواند این روند را تسریع کند و از تشکیل صف‌های خرید و فروش غیرمنطقی جلوگیری نماید. تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد که بازار با دامنه نوسان پویاتر، بهتر میتواند خود را تنظیم کند، به‌ویژه در شرایطی که شاخص کل نشانه‌هایی از ثبات نسبی دارد.
علاوه بر این، سیاست‌های جدید مانند اصلاح تدریجی نرخ ارز نیمایی و حمایت از تولید، میتواند ریسک‌های بنیادی را کاهش دهد و بازار را برای این تغییر آماده کند. بنابراین، افزایش تدریجی دامنه نوسان در شرایط کنونی میتواند فرصتی برای رشد بازار باشد، به شرطی که با نظارت دقیق و گام‌به‌گام اجرا شود.
حجم مبنا و دامنه نوسان؛ موانعی بر سر راه کشف واقعی قیمت در بورس
هومن عمیدی کارشناس بازار سرمایه: در دوره‌ای که آقای عبده تبریزی مسئولیت بازار سرمایه را بر عهده داشت، به‌دلیل شرایط خاص آن زمان و با هدف جلوگیری از ریزش‌های شدید شاخص‌ها – که عمدتاً به‌دنبال انتخابات و پیروزی آقای احمدی‌نژاد رخ داد – مفهومی به نام «حجم مبنا» در بازار تعریف شد. اما اکنون، پس از گذشت سال‌ها، ناکارآمدی این ابزار برای بسیاری از فعالان بازار کاملاً آشکار شده است.
حجم مبنا باید از بازار سرمایه حذف شود، چرا که مانع شکل‌گیری طبیعی قیمت‌ها و معاملات شده و اجازه نمی‌دهد نرخ‌های پایانی براساس واقعیت‌های عرضه و تقاضا تعیین شوند. حذف این عامل یکی از اقدامات ضروری برای اصلاح ساختار بازار است.
در کنار این موضوع، بحث تغییر دامنه نوسان نیز مطرح است که با نوعی محافظه‌کاری دنبال میشود. نگرانی اصلی این است که در صورت بروز یک اتفاق منفی در میانه مذاکرات، شرایط دوباره به وضعیت پیشین بازگردد. اما اگر هدف این است که بازار سرمایه ایران به استانداردهای بین‌المللی نزدیک شود، قطعاً باید دامنه نوسان به‌طور کامل حذف شود.
در صورتی که امکان اجرای یک‌باره این تغییرات وجود نداشته باشد، میتوان با رویکردی تدریجی به سمت حذف دامنه نوسان حرکت کرد. به عنوان مثال، در گام نخست میتوان دامنه نوسان را از ۲ درصد به ۱ درصد کاهش یا افزایش داد و به‌تدریج شرایط را برای حذف کامل آن فراهم کرد.
در نهایت باید به این نکته توجه داشت که اصلاح قیمت، همانند رشد قیمت، بخشی از ذات بازار سرمایه است و بهتر است اجازه داده شود روندهای واقعی قیمت توسط جریان طبیعی معاملات تعیین شود تا دوره‌های اصلاح یا رشد، طولانی و فرسایشی نشوند.
ضرورت حفظ محدودیت دامنه نوسان در شرایط پرریسک
فردین آقایزرگی فعال بازار سرمایه: تعیین دامنه نوسان قیمت در بورس‌های ایران به عنوان ابزاری کنترلی، با هدف جلوگیری از نوسانات شدید و غیرمنطقی قیمت سهام اعمال میشود. با توجه به شرایط مبهم و پیش‌بینی‌ناپذیر در حوزه سیاست، چه در سطح داخلی (به‌ویژه از سوی جریان‌های تندرو) و چه در سطح بین‌المللی (به‌ویژه کشورهای مخالف دستیابی ایران به فناوری هسته‌ای)، تا زمانی که سطح تنش‌ها و ریسک‌های بیرون از بازار به‌طور پایدار کاهش نیابد و نگرانی‌ها به شکل محسوسی فروکش نکند، افزایش دامنه نوسان از ۳ درصد به ۶ درصد یا بیشتر، میتواند سهامداران خرد و غیرحرفه‌ای را با زیان‌های ناخواسته و غیرقابل مدیریت مواجه کند.
در چنین شرایطی، ناگزیر باید اهمیت نقدشوندگی در ارزیابی‌ها کمرنگ‌تر دیده شده و این واقعیت در تدوین ضوابط معاملاتی لحاظ شود. به‌عبارت دیگر، بازار سرمایه همچنان در وضعیت اضطراری به‌سر می‌برد. در مجموع، اگرچه اصل بازتر شدن دامنه نوسان قابل دفاع است، اما با توجه به شرایط فعلی، منطقی‌ست که دامنه نوسان فعلاً در محدوده مثبت و منفی ۳ درصد حفظ شود.
محدودیت دامنه نوسان؛ ابزار کنترل یا مانع توسعه بازار سرمایه؟
حمید میرمعینی کارشناس اقتصادی: محدودیت دامنه نوسان قیمت (Price Limit) یکی از ابزارهای رایج در تنظیم بازارهای مالی است، اما از منظر ریزساختار بازار (Market Microstructure)، می¬ تواند آثار منفی متعددی به ویژه بر کشف قیمت، نقد شوندگی و رفتار معامله‌گران داشته باشد.
۱. کشورهایی که از دامنه نوسان استفاده می‌کنند:
محدودیت دامنه نوسان در برخی کشورها اعمال میشود، اما نوع و شدت استفاده از آن متفاوت است:
| کشور |
وضعیت دامنه نوسان |
| ایران |
فعال- دامنه متغیر بسته به نماد و وضعیت بازار |
| چین |
فعال – معمولاً ±10% برای سهام |
| کره جنوبی |
فعال – ±30% برای سهام |
| ژاپن |
فعال – دامنه متغیر بر اساس قیمت نماد |
| ترکیه |
فعال – ±10% |
| ایالات متحده آمریکا |
به‌صورت موقت و تنها در شرایط بحرانی (Circuit Breaker)، نه به‌صورت روزانه |
| آلمان، بریتانیا، کانادا، استرالیا |
معمولاً بدون دامنه نوسان دائمی – فقط ابزارهایی مثل وقفه معاملاتی (Trading Halt) در شرایط خاص استفاده میشود |
چالش‌های ناشی از محدودیت دامنه نوسان در بازار سرمایه ایران:
۱. تأخیر در کشف قیمت واقعی
به‌جای اینکه قیمت‌ها به‌سرعت به تعادل برسند، طی چند روز به ارزش واقعی خود نزدیک می‌شوند. این مسئله باعث شکل‌گیری صف‌های خرید یا فروش متوالی و «قفل شدن» نمادها میشود.
۲. کاهش نقدشوندگی بازار
صف‌های خرید و فروش مانع از انجام معاملات آزادانه می‌شوند و سرمایه‌گذاران بزرگ به دلیل عدم امکان نقدشوندگی سریع، از بازار خارج می‌شوند.
۳. تقویت رفتارهای هیجانی و توده‌وار
محدودیت دامنه نوسان باعث «هجوم به صف‌ها» شده و منجر به رفتارهای غیرتحلیلی و غیرمنطقی در بازار می‌گردد.
۴. انتقال نوسانات به روزهای بعد
با سرکوب نوسان در یک روز، انرژی آن به روزهای آینده منتقل شده و موجب افزایش بی‌ثباتی بازار میشود.
۵. سوءاستفاده معامله‌گران مطلع
معامله‌گران حرفه‌ای یا دارای اطلاعات برتر، پیش از سایرین وارد صف‌ها شده و سود می‌برند، در حالی‌که سهامداران خرد متضرر می‌شوند.
محدودیت دامنه نوسان در ظاهر ابزاری برای کنترل نوسانات شدید است، اما از دیدگاه ریزساختاری، میتواند به قیمت‌گذاری نادرست، کاهش کارایی بازار، و تشویق رفتارهای غیرمولد بینجامد. در اغلب بازارهای توسعه‌یافته، به‌جای استفاده روزمره از دامنه نوسان، از مکانیسم‌های وقفه معاملاتی (Trading Halt/Circuit Breakers) در مواقع بحرانی استفاده میشود.
افزایش و حذف تدریجی دامنه نوسان، یکی از بزرگترین خدمات متولی بازار در جهت افزایش سطح تحلیل، کاهش رفتارهای توده-ای، افزایش نقدشوندگی و حرکت به سمت بازاری کارا، حرفه¬ای و منصفانه خواهد بود. این اقدام باید در طی دو مرحله و در طی یک دوره یک ساله و به مرور انجام شود. مرحله اول، نمادها بر اساس معیارهایی همچون میزان شفافیت و تقارن اطلاعاتی، چگونگی اجرای اصول حاکمیت شرکتی، میزان سهام شناوری شرکت ناشر، نسبت گردش معاملات، میزان و نوع ابزارهای مشتقه منتشره و صندوق¬های بازارسازی و بازارگردانی ارزیابی و امتیازدهی شوند. برای هر یک از معیارهای فوق می توان استانداردهایی را تعریف نمود. به عنوان مثال برای تعیین میزان شفافیت، تقارن اطلاعاتی و رعایت اصول حاکمیت شرکتی میتوان از ظرفیت شرکت‌های رتبه‌بندی اعتباری در جهت بررسی و اعلان رتبه اعتباری استفاده نمود. گزارش رتبه‌بندی اعتباری می تواند دغدغه قابلیت اتکا بودن و تقارن اطلاعاتی را به شدت کاهش دهد و در ارزیابی و برآورد ریسک ناشران اوراق بهادار، به سرمایه‌گذاران کمک کند. الزام ناشران به اعلان رتبه اعتباری از مهم‌ترین جنبه‌های افزایش کارایی اطلاعاتی و تخصیصی بازار خواهد بود. در خصوص میزان سهام شناوری و الزام سهام‌دار عمده به افزایش مسزان سهام شناوری مد نظر سازمان متولی بازار میتوان از تغییر در قوانین و مقررات استفاده نمود و برای شرکت‌های جدید متقاضی پذیرش در بورس یا فرابورس از مقررات جدید استفاده نمود. برای سایر معیارها هم میتوان از اطلاعات آماری و مقررات الزام‌آور که در حیطه اختیارات سازمان بورس و شرکت‌های بورس و فرابورس است استفاده نمود.
مرحله دوم، بخش‌بندی نمادها در سه تابلوی ۱: بدون دامنه نوسان، ۲: با دامنه نوسان بین ۱۰ مثبت و منفی، و ۳: با دامنه نوسان بین ۵ مثبت و منفی انجام شود. جهت تشویق ارتقاء بازار می توان از ابزارهای تشویقی همچون افزایش معافیت مالیاتی استفاده کرد.
بدون تردید تکانه‌ها و جوسازی‌ها علیه حذف دامنه نوسان از سوی برخی از بدخواهان و سوءاستفاده‌گران از وضعیت نابسامان موجود در بازار ایجاد خواهد شد لذا این حرکت جسورانه و تصمیم کارشناسانه، نقطه عطفی بر تحول و توسعه بازار سرمایه و به تبع آن بروز آثار مثبت توسعه بازار سرمایه بر اقتصاد ملی خواهد بود.
ضرورت بازنگری در دامنه نوسان با توجه به تحولات اخیر در فضای اقتصادی و سیاسی
بهمن فلاح کارشناس بازار سرمایه: کاهش دامنه نوسان در سال گذشته، اقدامی بود که از سوی سازمان بورس با هدف کنترل هیجانات بازار و مدیریت روند نزولی شدید انجام شد. این تصمیم در واکنش به افزایش ریسک‌های سیستماتیک، چه در سطح بین‌المللی و چه در فضای داخلی کشور، اتخاذ شد. هدف اصلی این اقدام، جلوگیری از تشدید فشارهای فروش و ایجاد ثبات نسبی در بازار سرمایه بود.
اکنون اما با تغییر شرایط، فلسفه و مبنای آن تصمیم دیگر پابرجا نیست. در حال حاضر، ریسک‌های سیستماتیک به‌طور محسوسی کاهش یافته‌اند؛ چه در عرصه سیاست داخلی که نشانه‌هایی از شکل‌گیری وفاق ملی دیده میشود، و چه در فضای بین‌المللی که تحرکات مثبت دیپلماتیک در جریان است و چشم‌انداز روشنی برای کاهش یا حتی لغو تحریم‌ها و کمرنگ شدن تهدیدات نظامی و امنیتی وجود دارد. در این شرایط، طبیعی‌ست که منطق و دلیلی که پیش‌تر برای محدود شدن دامنه نوسان وجود داشت، دیگر توجیه‌پذیر نباشد.
بر این اساس، انتظار فعالان بازار این است که دامنه نوسان به حالت عادی و حتی سابق خود بازگردد. در گذشته، بسته به شرایط نماد و میزان تعهد بازارگردان، دامنه نوسان تا ۵، ۶ و حتی ۱۰ درصد نیز افزایش یافته بود. اکنون که ریسک‌های سیستماتیک کاهش یافته‌اند و همزمان، بازارهای موازی مانند ارز و طلا به نوعی اشباع شده‌اند، جریان نقدینگی به سمت بازار سرمایه در حال حرکت است؛ بازاری که میتواند به‌عنوان بازوی تأمین مالی تولید ایفای نقش کند.
شواهد آماری نیز این موضوع را تأیید می‌کنند. از جمله رشد قابل توجه ارزش معاملات پس از تعطیلات نوروزی، افزایش تقاضا در نمادهای مختلف و شکل‌گیری صف‌های خرید سنگین، همگی نشان می‌دهند که نه‌تنها امکان، بلکه ضرورت افزایش و نرمال‌سازی دامنه نوسان در شرایط فعلی وجود دارد. این اقدام میتواند در راستای افزایش کارایی بازار، بهبود نقدشوندگی و بازسازی اعتماد عمومی به بازار سرمایه مؤثر باشد.
اگرچه در صحبت‌های اخیر رئیس سازمان بورس، آقای سعیدی، اشاره‌هایی به بررسی این موضوع شده است، اما لازم است تأکید شود که بازنگری در دامنه نوسان و دیگر ابزارهای کنترلی مانند حجم مبنا، امری پیچیده یا زمان‌بر نیست و نباید در پیچ‌وخم بروکراسی اداری سازمان باقی بماند.
در کنار این موارد، بازنگری در ساعت معاملات بازار و همچنین به‌روزرسانی زیرساخت‌های فنی و نرم‌افزاری بازار نیز ضروری به نظر می‌رسد. این شامل سیستم‌های مربوط به کارگزاری‌ها، سپرده‌گذاری مرکزی و همچنین نظارت‌های سازمان بورس میشود که باید متناسب با تحولات بازار، تقویت و ارتقاء یابند.
در مجموع، بازگشت به دامنه نوسان منطقی و تدریجی، حذف محدودیت‌های زائد، و بهبود زیرساخت‌ها، اقداماتی بدیهی و ضروری برای پویایی و شفافیت بازار سرمایه هستند که انتظار می‌رود هر چه سریع‌تر در دستور کار نهاد ناظر قرار گیرد.
انتهای پبام/
نظر شما